ช้างเป็นสัตว์ที่มีความสำคัญต่อประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมของคนไทยมาอย่างยาวนาน ช้างเป็นสัตว์ที่มีบทบาทสำคัญในการสร้างสถาบันแห่งชาติไทย
เพราะช้างเป็นพาหนะของกษัตริย์และผู้นำทหารไทยในการสู้รบเพื่อรักษาเอกราชของไทยช้างมีความสำคัญกับสถาบันพระมหากษัตริย์ของไทย ตั้งแต่อดีตกาล ช้างเผือกถือเป็นสัตว์มงคลแห่งองค์พระมหากษัตริย์ ช้างเผือกเป็นสิ่งที่หาได้ยากยิ่ง จึงถือว่าเป็นสิ่งสำคัญคู่บ้านคู่เมือง ทำให้ฝนฟ้าตกต้องตามฤดูกาล ทำให้บ้านเมืองรุ่งเรือง ช้างเผือกบนผ้าสีแดง คือธงประจำชาติของไทย ก่อนที่จะเปลี่ยนเป็นธงไตรรงค์ในปัจจุบัน
คนไทยสมัยโบราณ ใช้ช้างในการทำงานในช่วยลากซุง ทำไร่ทำสวน สร้างบ้าน คนไทยใช้ช้างเป็นพาหนะในการคมนาคม ในยุคสมัยที่การคมนาคมยังไม่เจริญและยังไม่ได้มีการพัฒนาเครื่องจักรต่างๆ ที่สามารถนำมาใช้เป็นเครื่องทุ่นแรงเพื่อการขนส่งต่างๆ เนื่องจากช้างเป็นสัตว์ใหญ่มีความเฉลียวฉลาดและมีพละกำลังมหาศาล ช้างจึงสามารถขนส่งสิ่งต่างๆ ที่มีอยู่ในปริมาณมากได้อย่างอดทน
ช้างเป็นสัตว์ที่ถูกนำไปใช้ในการสร้างผลงานศิลปะและวรรณกรรมไทยหลาย ๆ อย่าง เช่น การสัก การทำประติมากรรม การแกะสลักไม้เป็นรูปช้างหรือตัวช้าง เป็นสินค้าขายดีทั้งในกับคนไทยและชาวต่างชาติ ช้างคือส่วนหนึ่งที่สำคัญของการท่องเที่ยวไทย นักท่องเที่ยวต่างชาติชื่นชอบช้างไทยเป็นอย่างมาก ช้างไทยหน้าตาน่ารัก ตากลมๆ หัวกลมๆ ดูอบอุ่นเป็นมิตรและไม่ดุร้าย มีปางช้างหลายแห่งทางจังหวัดภาคเหนือของไทย ที่ได้รับความนิยมเป็นอย่างมากจากนักท่องเที่ยวที่ชอบดูการแสดงของช้าง ดูช้างอาบน้ำ ดูช้างเต้นระบำ ซื้อของฝากของใช้ที่เป็นรูปช้าง สร้างความคึกคัก ทำเงินเข้าประเทศกระตุ้นเศรษฐกิจ สร้างรายได้ให้กับคนไทยต่อปีไม่น้อยเลย
ช้างเป็นสัตว์ที่เกี่ยวกับความเชื่อของคนไทยหลายคนในพระพุทธศาสนา ช้างเป็นสัญลักษณ์ที่เป็นมงคลแห่งการบำเพ็ญบารมีและความศักดิ์สิทธิ์ใครกล้าลอดท้องช้างก็จะรอดพ้นอุปสรรคปัญหาต่างๆไปได้ เป็นความเชื่อในเชิงส่งเสริมจิตใจให้มีความเข้มแข็ง โดยเฉพาะสตรีมีครรภ์การลอดท้องช้างเชื่อกันว่าจะทำให้คลอดบุตรได้ง่ายขึ้น
ปัจจุบันช้างป่าของไทยมีจำนวนประชากรอาศัยอยู่ตามธรรมชาติประมาณ 4,013-4,422 ตัว ในพื้นที่อนุรักษ์ทั้งในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า เขตห้ามล่าสัตว์ป่า และอุทยานแห่งชาติ วนอุทยาน จำนวน 91 แห่ง (ข้อมูลวันที่ 9 มีนาคม 2566 ซึ่งเป็นข้อมูลที่อยู่ระหว่างการสำรวจและการประเมินประชากรช้างป่าทั่วประเทศ ปี 2566) และภายในพื้นที่ป่าสงวนแห่งชาติบางแห่ง ในแต่ละพื้นที่การกระจายสามารถพบช้างป่าได้ตั้งแต่น้อยกว่า 10 ตัว ไปจนถึง 200 – 300 ตัวประเทศไทยกำหนดให้มีวันช้างไทย คือวันที่ 13 มีนาคมของทุกปี เพื่อให้คนไทยตระหนักถึงความสำคัญของช้างและอนุรักษ์ไว้ ให้ช้างอยู่คู่ประเทศไทยไปตราบนานเท่านาน